مالیات بر ارزش افزوده

مالیات در دنیای نوین یکی از ابزارهای مهم کسب درآمد توسط دولت است که دولت توسط آن می تواند مخارج خود را تامین کند ومانع کسری بودجه و دامن زدن به تورم شود. آن چه که در اقتصاد بخش عمومی تحت عنوان مالیات از آن یاد می شود میتواند بر رفاه جامعه اثر بگذارد. از این رو باید در پی اعمال مالیات هایی باشیم که بتواند کارایی بالا و در نهایت زیان خالص اجتماعی کمتری داشته باشد. لذا یکی از گزینه های بسیار اساسی در این رابطه مالیات بر ارزش افزوده است. ایده اولیه این سیستم مالیاتی به فون زیمنس مرتبط می شود که در سال 1920 در جهت تامین هزینه های دولت آلمان پس از جنگ جهانی اول آن را مطرح نمود.

مالیات بر ارزش افزوده(VAT) همانطوری که از اسمش بر می آید از ارزش افزوده بنگاهها در مراحل مختلف زنجیره تولید-توزیع اخذ می شود و می تواند کلیه ی فعالیت های اقتصادی را شامل شود از این رو دارای پایه ی مالیاتی بسیار وسیعی می باشد. پس به طور خلاصه:

سود+اجاره+بهره+دستمزد=ارزش افزوده

ورودی- خروجی=

بر این اساس می توان ابراز داشت مالیات بر ارزش افزوده نوعی مالیات چند مرحله ایست که به کالا و خدمات تعلق می گیرد و در هر مرحله از تولید و توزیع به صورت درصدی جدا از قیمت اخذ می گردد. پس مالیات بر ارزش افزوده نوعی مالیات بر قیمت فروش است که بار مالیاتی آن بر دوش

مصرف کننده نهایی است.

شاید سوالی در اذهان پدید آید که اگر مصرف کننده نهایی باید تمام مالیات را پرداخت کند چگونه این مالیات جزء مالیات های کارا طبقه بندی می شود؟ در پاسخ باید گفت درست است که باید مصرف کننده تمام مالیات را بپردازد اما این تمام مالیات کم است زیرا نرخ مالیات بر ارزش افزوده کم است.

اجرای نظام مالیات بر ارزش افزوده دارای مزایا و معایب متعددی است که در بعد متعاقبا" ذکر میگردد.

مزایای VAT:

1- قابلیت درآمدزایی

2- حداقل فرار مالیاتی

3 - ثبات و انعطاف پذیری

4- کنترل الگوی مصرف

5 - بهبود وضعیت تراز خارجی

6- سهولت در ورود به پیمان های منطقه ای

7- اجتناب از پدیده مالیات مضاعف

8- کارایی بالا

9- بالا نگه داشتن نقدینگی بنگاه اقتصادی

10- انگیزه برای سرمایه گذاری

11- مبتنی بر روش خود اظهاری

12- کنترل حسابرسی

معایب VAT:

1-نزولی بودن مالیات بر ارزش افزوده (فشار مالیاتی بر اقشار کم درآمد جامعه)

2- تورم زابودن اجرای مالیات بر ارزش افزوده به دلیل لحاظ شدن مالیات در قیمت کالا و خدمات

3- مشکلات اجرایی به دلیل بالا بودن هزینه های جمع آوری.

البته پاسخ هایی نیز برای معایب فوق ذکر شده نظیر:

در رابطه با اشکال اول مطرح شده: 1- مگر انواع دیگر مالیات عادلانه است؟ مگر کالای مصرفی فقرا و اغنیا یکی است؟

اشکال دوم: در صورتی که دولت مالیات نگیرد کسری بودجه اش را چگونه تامین می کند؟

اشکال سوم:آستانه معافیت (اگر مجموع مالیات بر ارزش افزوده بنگاهی کمتر از هزینه جمع آوری مالیات آن بنگاه شود آن بنگاه از مالیات معاف می شود. آستانه معافیت در ایران حدود یکصد میلیون تومان است.)

دو اصطلاح مهم :

اصل مبدا:مالیات گرفتن از تمام کالاهای تولیدی در کشور

اصل مقصد:مالیات گرفتن از تمام مصرف کنندگان کالا

انواع مالیات بر ارزش افزوده

1-مالیات بر ازرش افزوده تولیدی: مبنای آن اصل مبدا است- انگیزه سرمایه گذاری را کم میکند زیرا بر سرمایه گذاری مجدد وجبران استهلاک هر دو وضع میگردد.

2-مالیات بر ارزش افزوده مصرفی:اصل مقصد مبنای آن است. انگیزه سرمایه گذاری را ارتقاء می بخشد.

3-مالیات بر ارزش افزوده درآمدی :اصل مبدا مبنای آن است . در این نوع مالیات ،مالیات تنهابرسرمایه گذاری مجدد ومخارج سرمایه گذاری وضع میگردداما بربخش استهلاکی هیچ مالیاتی وضع نمی گردد .

نتیجه:مالیات برارزش افزوده یکی از مالیاتهای کارا است که در دنیای نوین جایگاه خاصی پیدا کرده است و اجرای آن برهر کشور خواهان توسعه الزامی است.

مثال :

بریدن درخت

↓ p_1 = 1000

الوار

↓ p_2=1500

صندلی

↓ p_3=1900

مصرف کننده

ارزش افزوده چوب بر: 1000 – 0 =1000

ارزش افزوده بنگاه الوار: -1000 = 5001500

ارزش افزوده صندلی ساز : 1900 – 1500 = 400

مجموع ارزش افزوده : 1900

نام کشور درآمد VATنسبتبه درآمد مالیاتی درآمدT VAنسبت به GDP

آلمان 6/7 28/9

فرانسه 7/3 29/5

بنگلادش4/4 47/5

پاکستان 1/18 2/2

چین39/2 6/4

ترکیه18/6 8/2

کره جنوبی23/5 2/4

از دوست عزیز آقای بنه گزی که در این شماره با ما همکاری نمودند ممنونیم.

منابع:

پژوهشنامه مالیات وتوسعه ،دکتر علی اکبر عرب مازاد

اقتصادبخش عمومی (مالیات ) ،دکتر جمشید پژویان